Ubezpieczenie Członków Władz Spółki Kapitałowej (D&O)

Ubezpieczenie D&O ma dwoistą naturę podmiotową. Po pierwsze ma ono na celu ochronę firm, które chcą się zabezpieczyć przed stratami finansowanymi spowodowanymi decyzjami osób zajmujących czołowe stanowiska kierownicze w przedsiębiorstwie. 

Działania osób takich jak: członkowie zarządu, rad nadzorczych, prokurentów i pełnomocników spółek akcyjnych i spółek z o.o. mają wpływ na funkcjonowanie całego przedsiębiorstwa. Ubezpieczającym i Ubezpieczonym jest więc sama spółka. Polisa D&O chroni ją przed skutkami błędnych decyzji jej własnych organów, w tym przed roszczeniami akcjonariuszy lub udziałowców a także osób trzecich poszkodowanych wskutek tych decyzji. Po drugie ubezpieczenie D&O chroni również poszczególne osoby (Ubezpieczonych) zabezpieczając ich majątek osobisty i zapewniając ochronę przed potencjalnymi roszczeniami ze strony np. akcjonariuszy, wierzycieli itd.

Osoby pełniące funkcje zarządcze w spółce ponoszą odpowiedzialność za błędne decyzje. Konsekwencje finansowe mogą być bardzo dotkliwe, gdyż władze spółki ponoszą osobistą odpowiedzialność całym prywatnym majątkowej za szkody wyrządzone spółce, akcjonariuszom oraz osobom trzecim a spowodowane uchybieniami przy wykonywaniu czynności wynikających z pełnionych funkcji. Osoby decyzyjne spółek są obecnie bardziej narażone na ryzyko ze względu na zaostrzenie przepisów prawnych oraz wzrost świadomości dochodzenia swoich praw. Kontrole są bardziej drobiazgowe, a liczba roszczeń wnoszonych przeciwko dyrektorom europejskich spółek z roku na rok wzrasta. Warto więc pomyśleć o ochronie przed takimi roszczeniami, gdyż nawet jeśli zarzuty okażą się bezpodstawne, ochrona przed nimi może być czasochłonna i stresująca.

Zasadniczo polisy D&O chronią przed sytuacjami, w których szkoda nastąpiła na skutek braku należytej staranności w stosunkach danego rodzaju.

Dotyczy to przypadków takich jak:

  • naruszenie zaufania i przekroczenie umocowania,

  • działanie na szkodę spółki,

  • złożenie fałszywego oświadczenia lub oświadczenia wprowadzającego w błąd,

  • naruszenie przepisów prawa, w tym in Kodeksu Cywilnego Kodeksu Spółek Handlowych, praw pracowniczych itp.

Do zakresu ochrony zaliczamy skutki złych decyzji, a czasem nawet efekty samych wypowiedzi, które spowodować mogą na przykład spadek wartości akcji. Do przedmiotowego zakresu ubezpieczenia należą na przykład roszczenia akcjonariuszy z tytułu spadku wartości akcji na skutek błędnych prognoz, straty handlowe, błędy podczas fuzji i przejęć (np. zaniżenie wartości firmy), nieprawidłowe inwestycje kapitałowe, wprowadzenie w błąd akcjonariuszy co do przewidywanych zysków itp.

Zakres przedmiotowy ochrony ubezpieczenia D&O u każdego z Ubezpieczycieli opiera się na czterech głównych rodzajach ochrony:

Klauzula A dedykowana jest osobom będącym członkami zarządu lub wyposażonym w kompetencje do reprezentowania spółki i obejmuje ich odpowiedzialność prawną za szkody wyrządzone przy sprawowaniu funkcji kierowniczych. Zakres ubezpieczenia w ramach klauzuli A obejmuje jedynie taką odpowiedzialność, którą ponosi wyłącznie członek zarządu wskutek nieprawidłowego działania podjętego przy sprawowaniu funkcji kierowniczej, wyrządzającego szkodę podmiotom trzecim. Klauzula ta obejmować będzie roszczenia, które zostały skierowane bezpośrednio w stronę członka zarządu, np. w razie wystąpienia przez spółkę przeciwko członkowi jej organów wykonawczych o naprawienie szkody powstałej wskutek nieprawidłowego gospodarowania zasobami finansowymi spółki.

Klauzula B obejmuje zwrot przez ubezpieczyciela wydatków poniesionych przez spółkę w celu naprawienia szkody wyrządzonej przez członków jej organów. W przypadku tej klauzuli możliwe jest pokrycie przez spółkę kosztów naprawienia szkody oraz wydatków związanych z ochroną prawną członka zarządu.  Klauzula B ma istotne znaczenie w przypadku, gdy spółka pokrywa szkody wyrządzone przez członków zarządu w celu ochrony swoich menedżerów. W razie zapłaty odszkodowania przez spółkę lub pokrycia przez nią kosztów obrony czy procesu, ubezpieczyciel ma obowiązek zwrotu poniesionych wydatków. Warto odnotować, iż podmiot gospodarczy będący jednostką organizacyjną zapłaci odszkodowanie podmiotowi, któremu członek zarządu wyrządził szkodę, wtedy gdy będzie miał interes ekonomiczny (choćby pośredni, np. uniknięcie rozgłosu i ochrona reputacji). Tym samym klauzula B zabezpiecza, oprócz interesu majątkowego samego członka zarządu, interes spółki. Klauzula B ma zastosowanie wówczas, gdy spółka ma obowiązek lub jest uprawniona do zapłaty odszkodowania za szkodę wyrządzoną przez członka zarządu i z takiego uprawnienia skorzysta.

Klauzula C istotnie rozszerza zakres ubezpieczenia D&O. Jest to klauzula mająca szczególne znaczenie dla spółek publicznych i im w szczególności jest dedykowana. W przypadku tej klauzuli po stronie podmiotu ubezpieczonego występuje spółka, a nie członkowie zarządu. W praktyce wskazuje się, że klauzula C ogranicza się przede wszystkim do ryzyka, jakim jest skierowanie roszczeń przez wspólników i inwestorów spółki z tytułu emisji papierów wartościowych przeciwko spółce – emitentowi. Zwracamy uwagę, iż z ochrony ubezpieczeniowej nie są objęte roszczenia wynikające z pierwszej oferty publicznej Papierów Wartościowych Spółek Ubezpieczonych na rynku pierwotnym (debiut giełdowy).

Klauzula D rozszerza ochronę o sytuację, w których Ubezpieczona Spółka jest pozwana wspólnie z Osobami Ubezpieczonymi jako współpozwany (w oparciu o solidarną odpowiedzialność).

Do najważniejszych elementów ubezpieczenia D&O należy:

  • ubezpieczenie wydatków poniesionych w celu pozyskania środków na kaucje, poręczenia i gwarancje, z wyłączeniem samych koszów kaucji, poręczeń i gwarancji, ubezpieczenie kosztów poniesionych przez Osobę Ubezpieczoną w związku z postępowaniem o ograniczenie wolności lub prawa majątkowego; w przypadku decyzji prawnej o ograniczeniu lub pozbawieniu prawa do własności, ubezpieczenie może obejmować również koszty związane z kształceniem osób małoletnich będących pod opieką Osobę Ubezpieczoną, comiesięczne koszty kredytu hipotecznego lub najmu, koszty opłat za media oraz składek za ubezpieczenia na życie i NNW,
  • ubezpieczenie kosztów porady prawnej oraz kosztów interpretacji porady prawnej,
  • ubezpieczenie uzasadnionych kosztów postępowania przygotowawczego, poniesionych w celu wywiązania się przez Ubezpieczonego z obowiązku uczestnictwa w postępowaniu przygotowawczym, z wyłączeniem wynagrodzenia Ubezpieczonego,
  • ubezpieczenie grzywien i kar administracyjnych nałożonych przez uprawniony organ lokalny lub państwowy na Ubezpieczonego w związku z nieprawidłowym działaniem; z zakresu ochrony wyłączone są grzywny i kary wynikające z naruszenia podatkowego lub prawa regulującego innego rodzaju daniny publicznoprawne. Grzywny i Kary Administracyjne nie obejmują jakichkolwiek grzywien i kar nałożonych na Ubezpieczonego wynikających z przepisów karnych lub nałożonych na Osobę Ubezpieczoną w wyniku działania umyślnego,
  • ubezpieczenie roszczeń za zobowiązania publicznoprawne Spółki w związku ze zbiegiem art. 116 i art. 107 ordynacji podatkowej. W myśl przytoczonych przepisów, Członkowie Zarządu odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem za zaległości podatkowe zarządzanej spółki prawa handlowego lub spółki prawa handlowego w organizacji, w przypadku jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna. Członkowie Zarządu odpowiadają solidarnie za zaległości podatkowe Firmy, w tym podatki niepobrane  oraz pobrane, a niewpłacone przez płatników lub inkasentów, niezwrócone w terminie zaliczki naliczonego podatku od towarów i usług, a także za odsetki naliczone od powstałych zaległości podatkowych jak i koszty postępowania egzekucyjnego. Odpowiedzialność Członka Zarządu za zobowiązania publicznoprawne Spółki dotyczy tych zobowiązań, które powstały w trakcie pełnienia przez Ubezpieczonego obowiązków Członka Władz Spółki.
  • ubezpieczenie kosztów zarządzania krytycznym zdarzeniem regulacyjnym spółki; obejmuje wydatki na korzystanie z usług prawnika, w szczególności w celu sporządzenia oświadczenia lub raportu oraz przygotowania się do uczestnictwa w postępowaniu, związane z niezapowiedzianą inspekcją lub kontrolą organu administracji publicznej lub wezwaniem przez organy administracji publicznej do okazania stosownych dokumentów, przedstawienia odpowiedzi na postawione pytania, czy też stawienia się na rozmowę,
  • ubezpieczenie kosztów zarządzania skutkami zdarzenia kryzysowego spółki rozumianego jako nagłe i niespodziewane zdarzenie dotyczące samej spółki, które może spowodować w ocenie Zarządu spadek skonsolidowanych rocznych przychodów spółki o ponad 25%. Do takich zdarzeń zaliczamy m.in.: nagłą śmierć lub niepełnosprawność członka zarządu lub członka rady nadzorczej  spółki, jakąkolwiek groźbę, próbę albo rzeczywiste wtargnięcie do systemu komputerowego spółki w celu uzyskania dostępu do poufnych, prywatnych lub tajnych informacji spółki lub jakikolwiek „cyber-attack” prowadzący do odmowy dostępu do systemu komputerowego dla klientów, jakiekolwiek naruszenie poufności danych przez niezależnego outsourcera procesów biznesowych w stosunku do informacji dostarczonych przez spółkę, jakiekolwiek oskarżenie karne dotyczące zarzutu prania brudnych pieniędzy lub finansowania terroryzmu albo utrata praw do wcześniej nabytych zgodnie z litera prawa praw autorskich, praw do patentów czy praw do znaków towarowych. Ochroną z polisy objęte są koszty zatrudnienia doradców prawnych i biznesowych, których działania mają na celu ograniczenie skutków oddziaływania zdarzenia kryzysowego na Spółkę.
  • ubezpieczenie kosztów, wydatków i opłat na zatrudnienie specjalistów w dziedzinie public relations, celem minimalizacji negatywnych skutków naruszenia dobrego imienia spółki, będącego skutkiem roszczenia objętego zakresem ochrony z polisy.

 

Katalog osób objętych ochroną w ubezpieczeniu D&O jest różny pomiędzy Ubezpieczycielami i może obejmować takie osoby jak:

1) Członkowie Zarządu lub Rady Nadzorczej,

2) Członkowie komisji rewizyjnej, rady konsultacyjnej, rady dyrektorów, dyrektorzy zarządzający lub członkowie innych porównywalnych organów wykonawczych, doradczych lub nadzorczych określonych w umowie spółki lub statucie spółki;

3) osobiście odpowiedzialni wspólnicy Spółki; osoby powołane do prowadzenia spraw spółki oraz członkom organów nadzorczych i doradczych osobowych,

4) prokurenci lub pełnomocnicy o ogólnym zakresie umocowania;

5) powołani likwidatorzy z wyjątkiem likwidacji w ramach prawa upadłościowego,

6) współpozwani pracownicy,

7) osoby odpowiedzialne za prowadzenie ksiąg rachunkowych.

 

Zwracamy uwagę, iż zakres ochrony ubezpieczenia D&O obejmuje głównie czyste straty finansowe poniesione przez osoby trzecie bądź spółkę, a także koszty obrony przez roszczeniami. Z zakresu ochrony wyłączone są co do zasady roszczenia o szkody osobowe i rzeczowe poniesione przez osoby trzecie (za wyjątkiem kosztów obrony z tytułu zarzutów o naruszenie dóbr cielesnych lub materialnych chyba, ze dana oferta stanowi inaczej) roszczeń wynikających z naruszenia przepisów BHP, jak i negatywnych przeżyć pracowników powstałych wskutek czynu zabronionego pracodawcy.

Jak każde warunki ubezpieczenia również D&O zawiera wyłączenia ochrony, w szczególności polisa nie chroni osoby ubezpieczonej w przypadkach udowodnionego oszustwa, uzyskania nieuprawnionych korzyści majątkowych, umyślnego przestępstwa czy świadomego działania lub zaniechaniem bądź umyślnego naruszenia przepisów prawa polskiego. W przypadku jeśli w/w działania nie zostały dowiedzione prawomocnym wyrokiem sądu czy potwierdzone przyznaniem się do winy polisa częściowo jest skuteczna bowiem pokrywa koszty obrony.

Ubezpieczyciel nie przyjmie do swojej ochrony kosztów obrony i odszkodowań wynikających z:

  • wydatków na koszty porady prawnej poniesionych bez wcześniejszego powiadomienia i autoryzacji Ubezpieczyciela. Wyjątkiem są uzasadnione koszty poniesione w celu uzyskania pomocy prawnej, nie zgłoszone wcześniej do Towarzystwa Ubezpieczeniowe celem akceptacji, ze względu na wymagany „czas reakcji” na zgłoszone roszczenie. Wspomniane koszty ubezpieczane są w ramach podlimitu na koszty awaryjne i ich zwrot odbywa się na zasadzie refundacji ze strony Ubezpieczyciela,
  • uznania przez Osobę Ubezpieczoną odpowiedzialności za roszczenie, a także podjęcia decyzji o ugodzie bez zgody Ubezpieczyciela.

Mając już zawarte ubezpieczenie D&O należy pamiętać o konieczności pisemnego powiadamiania Ubezpieczyciela o takich zdarzeniach jak:

– połączenie Ubezpieczającego z osobą trzecią, podmiotem lub grupą podmiotów działających łącznie,

– zbycie przez Ubezpieczającego całości lub większości majątku osobie trzeciej, podmiotowi lub grupie podmiotów działających łącznie,

– nabycie przez osobę trzecią lub grupę podmiotów działających łącznie, prawa dysponowania większością głosów na zgromadzeniu wspólników albo na walnym zgromadzeniu Ubezpieczającego,

– nabycie przez osobę trzecią lub grupę podmiotów działających łącznie prawa powoływania lub odwoływania większości członków zarządu lub rady nadzorczej Ubezpieczającego,

– ogłoszenie upadłości Ubezpieczającego, ustanowienie nadzorcy sądowego lub zarządcy przymusowego dla Ubezpieczającego, otwarcie likwidacji Ubezpieczającego,

– o ofercie publicznej Papierów Wartościowych Spółek Ubezpieczonych na rynku pierwotnym (IPO – pierwotna oferta publiczna) lub na rynku wtórnym (SPO – wtórna oferta publiczna).

Zasady zgłaszania szkody z polisy D&O:

W przypadku, gdy Osoba Ubezpieczona otrzymała informację o:

  • wystosowanym przeciwko niej roszczeniu lub otrzymała informację o planowanym roszczeniu
  • wszczęciu postępowania sądowego przeciwko Osobie Ubezpieczonej lub w jej sprawie w związku z domniemanym nieprawidłowym działaniem lub błędem bądź otrzymała informację o planowanym wszczęciu takie postępowania,
  • podjętym przez instytucje regulujące śledztwie lub postępowaniu kontrolnym w Spółce lub w sprawie Osoby Ubezpieczonej bądź otrzymała informacja o planowanej kontroli,

należy niezwłocznie poinformować Ubezpieczyciela celem jak najszybszego i najsprawniejszego uruchomienia ochrony z polisy.

 

Ubezpieczeniami, które również uchronią Zarząd Spółki są:

Ubezpieczenie karnoskarbowe Zarządzających i Pracowników– tj Ochrony Prawnej polegającej na organizacji i refundacji kosztów w przypadku zarzutów karnoskarbowych, czyli pokrywane są koszty adwokata, koszty sądowe oraz koszty biegłych i ekspertyz. Polisą zapewniona jest również refundacja nałożonych na Ubezpieczonego mandatów, grzywien i innych kar pieniężnych (także w przypadku dobrowolnego poddania się odpowiedzialności) oraz refundacja kosztów poniesionych w związku z obroną dobrego imienia oraz odpowiedzialności cywilnej, gdzie pokrywane są wszystkie roszczenia kierowane przez pracodawcę do pracownika, w związku z wykonywaniem przez niego czynności służbowych (na zasadach określonych w KP). W takim samym wymiarze pokrywane są również roszczenia jednego mocodawcy, gdy osoba wykonująca czynności księgowe / kadrowe pełni je na podstawie innej umowy cywilnoprawnej (zlecenie, samozatrudnienie). W ramach części OC pokrywane są także koszty odtworzenia dokumentów zagubionych, zniszczonych lub utraconych.

Ubezpieczenie POSI jest to ubezpieczenie odpowiedzialności cywilne i ochrony prawnej o zakresie dość analogicznym do ubezpieczenia D&O. Najważniejsza różnica w stosunku do polisy D&O obejmuje pokrycie szkód wyrządzonych przez emitenta (spółkę), który jest ubezpieczony obok osób fizycznych i ew. innych podmiotów (w tym akcjonariusza większościowego). Ryzyko emisji można także włączyć do polis D&O. Zadaniem polisy POSI jest ubezpieczenie ryzyka pojedynczej emisji (transakcji), tak długo, jak długo mogą być z tego tytułu zgłaszane roszczenia (minimum 3 lata, maksimum 10 lat) oraz wyodrębnienie ryzyka konkretnej emisji z polisy D&O (jeżeli funkcjonuje), tak aby tzw. „komin” objęty był odrębną polisą. W takiej sytuacji polisa D&O nie jest angażowana do tego ryzyka.

Zapraszamy do kontaktu  z naszymi brokerami ubezpieczeniowymi w sprawie oferty na D&O